Szkło laboratoryjne i jego wykorzystanie

Nie sposób wyobrazić sobie laboratorium chemicznego bez półek zastawionych menzurkami, pipetkami i zlewkami. Specjalistyczne szkło laboratoryjne pozwala na przeprowadzanie przeróżnych doświadczeń i reakcji w sposób bezpieczny i kontrolowany, co z kolei umożliwia badania niezbędne we wszystkich dziedzinach nauki. Czym jednak jest tak naprawdę szkło laboratoryjne i jakie są najważniejsze szklane elementy w każdym laboratorium chemicznym?

Szkło laboratoryjne – charakterystyka

Praca w laboratorium polega na korzystaniu z wielu (często niebezpiecznych) substancji chemicznych i poddawaniu ich różnym zmianom w celu wywołania odpowiedniej reakcji. Powstałe związki muszą być często podgrzewane do wysokich temperatur lub wręcz przeciwnie – zamrażane między innymi z użyciem ciekłego azotu. Takie warunki temperaturowe są dla zwykłego szkła niszczące – domowy spodek z pewnością nie wytrzymałby bardzo wysokich temperatur i ciągłego podgrzewania, a jego laboratoryjny odpowiednik, czyli szkiełko zegarkowe jak najbardziej.

Wiadomo jednak, że nawet szkło laboratoryjne wystawione jest na różne warunki, zależnie od przeznaczenia danego naczynia. Dlatego też wyróżnia się aż siedem podstawowych grup szkła laboratoryjnego.

Każde z nich jest właściwie podstawą wyposażenia większości laboratoriów na świecie, poczynając od tych szkolnych aż po laboratoria naukowe.

Mamy zatem szkło sodowe, które jest stosunkowo miękkie i stosowane głównie do produkcji sprzętu pomocniczego.

Podobnie wygląda sytuacja szkła potasowego, które choć nieco trwalsze niż szkło sodowe, w dalszym ciągu jest podatne na stłuczenia i nietrwałość w kontakcie z substancjami chemicznymi. Aby przeprowadzać eksperymenty konieczne będzie jednak szkło odporne na czynniki mechaniczne. Szkłem takim będzie szkło pyreksowe. Odporność na temperaturę wykazują natomiast:

• szkła supermax,
• jenajskie,
• duranowe
• i kwarcowe.

To ostatnie jest szczególnie cenione podczas eksperymentów wymagających wprowadzenia substancji w szok termiczny. Szkło jenajskie i duranowe są z kolei odporne na działanie kwasów, z którymi nie radzi sobie szkło kwarcowe. Warto pamiętać, że niektóre szkła nie są odporne na długotrwałe działanie wody – tutaj przydadzą się narzędzia ze szkła jenajskiego, duranowego oraz kwarcowego. Jak zatem widać, właściwie każdy z rodzajów szkła laboratoryjnego jest niezbędnym wyposażeniem chemika. Jakie narzędzia powinny znaleźć się w jego laboratorium?

Wyposażenie laboratorium – podstawowe elementy szklane

Zlewki to niewątpliwie jedno z najbardziej rozpoznawalnych naczyń laboratoryjnych. Służące do odmierzania i krótkotrwałego przechowywania substancji zlewki występują w różnych wariantach pojemnościowych i bardzo często wykorzystuje się je również do przeprowadzania drobnych reakcji chemicznych. Laboratorium bez zlewek (i zbliżonych do nich wyglądem krystalizatorów) z pewnością nie mogłoby działać właściwie.

Bagietki to z kolei szklane pręciki wykorzystywane do mieszania substancji. Choć dziś stosuje się już znacznie częściej mieszadła mechaniczne, obecność tradycyjnych bagietek ze szkła laboratoryjnego jest wskazana dla każdego laboratorium. Bagietki przypominają wyglądem pipety, bez których również praca w laboratorium byłaby znacznie trudniejsza. Pipety pozwalają na odmierzanie bardzo dokładnych ilości płynów i pozwalają na dozowanie substancji w postaci kropel. Do wkraplania substancji przydadzą się również wkraplacze ze specjalnym kranikiem umożliwiającym precyzyjne odmierzanie ilości substancji dodawanej.

Cylinder miarowy to naczynie nieodłączne w niezwykle precyzyjnej pracy chemika. Służące do odmierzania płynnych substancji cylindry mogą różnić się między sobą wysokością oraz pojemnością, jednak w ogólnej charakterystyce są to wysokie i wąskie naczynia z bardzo dokładną podziałką, zakończone wylewem lub korkiem.

Na koniec warto wspomnieć oczywiście o kolbach, które są nieodłącznym elementem większości reakcji chemicznych. Ich płaskie dno pozwala na swobodne ustawienie naczynia na płaskiej powierzchni, a specyficzne kształty pozwalają na prowadzenie reakcji w określonych warunkach. Wśród kolb wyróżniamy:

• kolby kuliste,
• stożkowe,
• miarowe
• oraz ssawkowe.